Transformator

Transformator, iki və ya daha çox elektrik dövrəsini elektromaqnetik
indüksiyonla bir-birinə bağlayan bir elektrik alətidir. Bir elektrik dövrəsindən digər elektrik dövrəsinə, enerjini
elektromaqnetik alan vasitəsilə nakleder.Transformatörler elektrik enerjisinin müəyyən gücündə gərginlik və
axın dəyərlərində istənilən dəyişməsi edən makinelerdir.
Transformator ən sadə halda, bir-birinə yaxın qoyulan iki sargıdan ibarətdir. Əgər bu iki sarğı incə dəmir lövhələrin üzərinə sarılmışsa buna dəmir nüvəli transformator deyilir. Əgər demirsiz plastik boru kimi bir nüvəyə sarılmışsa buna hava nüvəli transformator deyilir. Sargılardan birinə gərginlik tətbiq olunsa, digərində də bir gərginlik meydana gəlir. Gerginliyin tətbiq edilməsiylə ortaya çıxan axın, sarğı ətrafında bir maqnetik sahə doğurur. Bu sahədə, yaxına qoyulan digər sargıda bir gərginlik ortaya çıxarar. Ancaq maqnetik sahənin daim dəyişərək çıxış sargısındaki gərginlik davam etdirməsi lazımdır. Birinci bobine tətbiq edilən gərginlik sabit olsa, digər rulonlarda hər hansı bir gərginlik meydana gəlməz. Ancaq doğru axın davamlı olaraq bağlanır və açılsa maqnetik alan dəyişərək bir çıxış meydana gəlir. Avtomobillərdə olan radio alıcısındaki vakuum balon bu prinsiplə çalışır.
Əgər hər iki sarğı tək bir dəmir nüvəyə qoyular və gərginlik tətbiq edilsə, dəmir nüvə manyetize olur. Dəmir, uyğun maqnetik xüsusiyyətlərindən ötəri seçim edilir və bu surətlə maqnetik alan konsentrə edilmiş olur. Bu üsulla enerji itkiləri ən aşağı səviyyədə qalır, verim% 97-99,9 kimi dəyərlərə çata bilər.

Bir transformatorun çıxış sarğısı, daxil sargılarından daha çox sayda isə çıxış gərginliyi böyüyəcək. Axın şiddetiyse, bu oranın tərsiylə dəyişər. Transformatorlar köməyiylə gərginliyi yüksəltmək mümkün olduğu kimi, salmaq də mümkündür. Transformatorun gücü maqnetik sahənin dəyişməsi ilə bağlı olduğundan, bu sahədə dəmir nüvəsi istilədər. Bu səbəbdən dəmir nüvəli transformatorlar, ümumiyyətlə 50 hertzlik, aşağı tezliklərdə istifadə edilər. Demir nüvənin tək tökmə olaraq deyil, incə lövhələr şəklində edilməsi dəyişən maqnit sahəsi qaynaqlı dairəvi Eddy axınlarından qaynaqlanacaq olan çox istiləşməni önləmək üçündür. Dairəvi dönülə sahədə böyüdükcə bu axınlar artar. Bu səbəbdən ötəri, radio frekanslarında çalışan transformatorlar hava çekirdeklidir.

Transformatorun İstifadə məqsədi
Ümumi olaraq transformatorlar bir elektrik dövrəsində gərginlik və ya axını endirmək və ya yüksəltmək üçün istifadə edilər. Elektronikteyse əsas olaraq fərqli dövrələrdəki ucaldacaqdır birləşdirmək, doğru axın dalğalarını daha yüksək bir dəyərdəki alternativ axına çevirmək və yalnız müəyyən tezlikləri çatdırmaq üçün istifadə edilər. İzolasyon məqsədiylə və bəzən də
sığaçlar və dirençlerle birlikdə istifadə edilir. Elektrik axın mesajımında, əsas olaraq gərginliyi yüksəltmək və ya salmaq üçün istifadə edilər. Ölçü alətlərində xüsusi transformatorlar istifadə edilər.
Esas olaraq transformatorlar, elektromaqnit indüksiyonla enerjini bir təhvil verən digər dövrəyə keçirərlər. Gərginliyi dəyişdirmək, xüsusilə elektrik enerjisinin, əldə edildiyi yerdən uzaqlara nəql edilməsində zəruri olur. Gərginliyi, məsələn 230.000 volt və ya daha çoxa yüksəldərək ötürülməsi zamanı lazımlı olan kabellərin çəkisi olduqca azaldılır. Beləcə, lazımlı olan qüllələr və digər alt strukturlarda da iqtisadiyyat təmin edilər.
Yüksək güclü transformatorlar istifadə zamanı ısındıklarından yağlı soyutma qurğuları ilə soğutulurlar. Bu cür transformatorlar, Buchholz Relay adı verilən təhlükəsizlik təchizatları köməyi ilə həddindən artıq istiləşmənin zərərli təsirlərinə qarşı qorunurlar.