Psixologiya nədir?
Psixologiya nədir? Alt budaqları nələrdir?
İnsan davranışlarının və düşüncə yazılarının hamısını araşdıran elm dalına psixologiya adı verilir. Psixologiya elmi, təməl olaraq bütün insanlığın davranışlarını və bu davranışlarının altında yatan səbəbləri bioloji olaraq, ruhi ölçüsüylə ya da genetik olaraq tədqiq. Psixologiya geniş diametrli bir elm sahəsidir və bu elm sahəsi xüsusiyyətlərinin qaynaqlarını biologiyadan və fəlsəfə elmindən etməkdədir. Psixologiyanın bir elm olaraq ortaya çıxışının qaynağı 1800-cü illərə söykənir. 1879-ci ildə Willhelm Wundt adlı bir elm adamı, Almaniyada dünyada bir ilk olaraq psixologiya üzərinə işləmək üçün bir laboratoriya qurmuşdur. Bu laboratoriyada Willhelm Wundt, insanların düşüncələrini və duyğularını "içebakış" dediyimiz üsulla araşdırma altına almışdır. Psixologiya elmi illər keçdikcə daha da çox açılmış və bu elm sahəsi üzərinə özüylə elin idili məktəblər üzərinə çalışılmak adına bir çox elm və düşüncə məktəbi inşa edilmişdir. Xüsusilə çox sayda düşüncə məktəbinin açılması;
cəmiyyət görüşü və fərdi görüş olaraq idrak yanaşması, yapısalcılığı, humanizmi, davranışçılığı, psixoanalizi və işlevselciliği ortaya çıxardıb çoxaltmışdır. Bu düşüncə məktəblərindən da bir çox məktəb sanılacak ad ortaya çıxaraq psixologiya tarixində özlərinə əhəmiyyətli yerlər hesab etmişlər. Və bugünkü mənasıyla psixologiya elmi, tək bir cümləylə ifadə etmək lazım olsa başda da söylədiyimiz kimi həm düşüncələrin həm də davranışların bir bütün olaraq araşdırıldığı elm olaraq qəbul görməkdədir. Psixologiya elmində ələ alınan başlıca mövzular insanlardır; buna asılı olaraq insanların yaşadıqları dünyanı nə bucaqlardan ələ aldıqlarından, bu elə alış bucaqlarını hansı düşüncələrinə görə seçdiklərini və bütün bu düşüncələrindən sonra necə bir davranış forması seçdiklərini məsuldur. Psixologiyanın indiki vaxtda ümumi 49 dənə bir-birindən ayrı alt budağı var. Bu qədər alt dalın da toplu bir şəkildə araşdırıldığı ana başlıqlar 6 ədəddir. Bu başlıqların açılımları isə bu şəkildədir;
İnkişaf psixologiyası: Bu psixologiya budağında, insanın doğum əvvəlindən etibarən ölümünə qədər keçirdiyi müddətdə başından keçən inkişafı və dəyişmələrin öz içərisindəki mərhələlərin üzərinə işlər etməkdədirlər. İnkişaf psixologiyasının təyin etdiyi dəyərlər, insanların yaşlarına görə addım-addım dəyişən davranışlarına görə edilən dəyərlərdir. Yəni buna görə insanların duyğu orqanları köməyiylə həyatını davam etdirməsinin yaşının böyüməsiylə necə bir dəyişmə göstərdiyi, hansı duyğuların və karmaşalar hansı yaşlarda geçirildiğiyle ilgilenmektedir.
Sosial psixologiya: Sosial psixologiyanın iş sahəsi, insanların bir-birləriylə ictimai bir mühitdə necə qarlılıqlı təsirə girebildiğini araşdırmaqdır. Fərdlərin tək başlarınayken sərgilədikləri davranışları, ictimai bir ortamdayken sərgilədikləri davranışları, tanıdıqları bir qrup içərisində və tanımadıqları bir qrup içərisində sərgilədikləri davranışları, bu davranışlar hər hansı bir dəyişiklik meydana gəlirsə bu dəyişikliyin nədən qaynaqlandığını tədqiq. İnsanların ümumiyyətlə fərdi olaraq hansı ön mühakimə və tutumların arxasına sığınaraq bir sıra davranışlar sərgilədiyi; bu davranışların həmişə ictimai liderlik, ictimai uyğunlaşma və ictimai qavrayış kimi vəziyyətlərlə hansı baxımdan elin idili olduğunu göstərməklə məşğul olan.
psixologiyanın-alt-dallari
Təhsil psixologiyası: Təhsil psixologiyasında ümumiyyətlə insanların nə şəkildə öyrəndiyi və bu öyrənmə faktı əsnasında öyrənə qabiliyyətini nələrin geliştirebildiği araşdırma mövzusu olaraq ələ alınır. Təhsil psixologiyasında hər yaşdan və hər cinsdən insanın öyrənmə tutumlarının fərqliliyi göz qarşısında saxlanılaraq bu fərqliliklərin səbəbi başa düşülməyə çalışılar. Daha sonra bu təhsilin olması lazım olan səviyyədə tamamlanabilmesi üçün lazım olan üsulların nə şəkildə tətbiq olunacağını, lazımlı olan vasitə və vəsaitləri belirlemekle məşğul olmaqdadırlar. Kiçik uşaqlarda təhsil səviyyələrinin öyrənməyə daha açıq olmasından və məlumat işlənməyə daha uyğun bir beyin quruluşuna sahib olmalarından qaynaqlı necə daha məhsuldar eğitilebileceklerinden, irəlidəki yaşlardakı insanlar üçün də sahib olduqları məlumatların yitirilmeden necə minimalizm şəkildə olması lazım olduğu kimi davranabilmesini araşdırma mövzusu olaraq ələ almaqdadır.
Eksperimental psixologiya: Canlıların davranış formalarında təməl davranış olaraq ələ alınan davranışlarda meydana gələn dəyişmələrin qaynağını araşdırmaqdadır. Təcrübi psixologiyada yalnız insan davranışları deyil, heyvan davranışları da araşdırılaraq bu iki ayrı canlının davranış formalarındakı bənzərliklər bir-birləriylə ilişkilendirilmeye çalışılar. Duyğu, öyrənmə, qəbul, motivasiya, düşünmə, yaddaş, problem həll etmə, ünsiyyət qurma və s. vəziyyətlərin üzərində dayanaraq bunların davranış olaraq necə təsir yarada üzərində durulur.
Klinik psixologiya: Klinik hadisə deyiləcək ölçüdə romantik pozuqluq problemi yaşayan ya da anormal zehni və davranış pozuqluqlar göstərən insanlarla maraqlanan elm sahəsidir. Klinik psixologiyada ən çox rast gəlinən hallar; inkişaf çağındayken yetkinlik dövrünü psixoloji çətinliklərlə keçirmək, irəliləyən yaşlarda hiss dəyərsizlik psixologiyası, davamlı hiss depressiya duyğuları, fobiyalar və daha ağır vəziyyətdəki şizofrenilerdir. Klinik psixologiyanın ağırlıqla araşdırma mövzusu içərisinə aldığı ruhi xəstəliklər və adamın artıq bütün həyatını təsir davranış problemlərin həlli adına klinikalarda tətbiq psixologiya alt sahəsidir.
Fizioloji psixologiya: İnsan bədəninə aid fizyolojinin, sergilediğimiz davranışlar üzərində nə tip bir təsir yaratdığını öyrənə bilmək adına araşdırma mövzusu edilən psixologiya növüdür. Fizioloji psixologiyada insan bədəninin anatomiyası, maddələr mübadiləsidə olan ifrazat bezləri, sinir sistemi, qəbul sistemi və s. vəziyyətlərin adamın davranışlarına nə cür bir təsir etdiyi araşdırılır. Qadınların və kişilərin ifraz hormonların davranışlara nə şəkildə təsir edə bildiyi kimi çox bilindik mövzularla fizioloji psixologiya sahəsi altında ilgilenilmektedir.
qaynaq http://www.mailce.com/psikolojinin-alt-dallari-nelerdir.html
İnsan davranışlarının və düşüncə yazılarının hamısını araşdıran elm dalına psixologiya adı verilir. Psixologiya elmi, təməl olaraq bütün insanlığın davranışlarını və bu davranışlarının altında yatan səbəbləri bioloji olaraq, ruhi ölçüsüylə ya da genetik olaraq tədqiq. Psixologiya geniş diametrli bir elm sahəsidir və bu elm sahəsi xüsusiyyətlərinin qaynaqlarını biologiyadan və fəlsəfə elmindən etməkdədir. Psixologiyanın bir elm olaraq ortaya çıxışının qaynağı 1800-cü illərə söykənir. 1879-ci ildə Willhelm Wundt adlı bir elm adamı, Almaniyada dünyada bir ilk olaraq psixologiya üzərinə işləmək üçün bir laboratoriya qurmuşdur. Bu laboratoriyada Willhelm Wundt, insanların düşüncələrini və duyğularını "içebakış" dediyimiz üsulla araşdırma altına almışdır. Psixologiya elmi illər keçdikcə daha da çox açılmış və bu elm sahəsi üzərinə özüylə elin idili məktəblər üzərinə çalışılmak adına bir çox elm və düşüncə məktəbi inşa edilmişdir. Xüsusilə çox sayda düşüncə məktəbinin açılması;
cəmiyyət görüşü və fərdi görüş olaraq idrak yanaşması, yapısalcılığı, humanizmi, davranışçılığı, psixoanalizi və işlevselciliği ortaya çıxardıb çoxaltmışdır. Bu düşüncə məktəblərindən da bir çox məktəb sanılacak ad ortaya çıxaraq psixologiya tarixində özlərinə əhəmiyyətli yerlər hesab etmişlər. Və bugünkü mənasıyla psixologiya elmi, tək bir cümləylə ifadə etmək lazım olsa başda da söylədiyimiz kimi həm düşüncələrin həm də davranışların bir bütün olaraq araşdırıldığı elm olaraq qəbul görməkdədir. Psixologiya elmində ələ alınan başlıca mövzular insanlardır; buna asılı olaraq insanların yaşadıqları dünyanı nə bucaqlardan ələ aldıqlarından, bu elə alış bucaqlarını hansı düşüncələrinə görə seçdiklərini və bütün bu düşüncələrindən sonra necə bir davranış forması seçdiklərini məsuldur. Psixologiyanın indiki vaxtda ümumi 49 dənə bir-birindən ayrı alt budağı var. Bu qədər alt dalın da toplu bir şəkildə araşdırıldığı ana başlıqlar 6 ədəddir. Bu başlıqların açılımları isə bu şəkildədir;
Sosial psixologiya: Sosial psixologiyanın iş sahəsi, insanların bir-birləriylə ictimai bir mühitdə necə qarlılıqlı təsirə girebildiğini araşdırmaqdır. Fərdlərin tək başlarınayken sərgilədikləri davranışları, ictimai bir ortamdayken sərgilədikləri davranışları, tanıdıqları bir qrup içərisində və tanımadıqları bir qrup içərisində sərgilədikləri davranışları, bu davranışlar hər hansı bir dəyişiklik meydana gəlirsə bu dəyişikliyin nədən qaynaqlandığını tədqiq. İnsanların ümumiyyətlə fərdi olaraq hansı ön mühakimə və tutumların arxasına sığınaraq bir sıra davranışlar sərgilədiyi; bu davranışların həmişə ictimai liderlik, ictimai uyğunlaşma və ictimai qavrayış kimi vəziyyətlərlə hansı baxımdan elin idili olduğunu göstərməklə məşğul olan.
psixologiyanın-alt-dallari
Təhsil psixologiyası: Təhsil psixologiyasında ümumiyyətlə insanların nə şəkildə öyrəndiyi və bu öyrənmə faktı əsnasında öyrənə qabiliyyətini nələrin geliştirebildiği araşdırma mövzusu olaraq ələ alınır. Təhsil psixologiyasında hər yaşdan və hər cinsdən insanın öyrənmə tutumlarının fərqliliyi göz qarşısında saxlanılaraq bu fərqliliklərin səbəbi başa düşülməyə çalışılar. Daha sonra bu təhsilin olması lazım olan səviyyədə tamamlanabilmesi üçün lazım olan üsulların nə şəkildə tətbiq olunacağını, lazımlı olan vasitə və vəsaitləri belirlemekle məşğul olmaqdadırlar. Kiçik uşaqlarda təhsil səviyyələrinin öyrənməyə daha açıq olmasından və məlumat işlənməyə daha uyğun bir beyin quruluşuna sahib olmalarından qaynaqlı necə daha məhsuldar eğitilebileceklerinden, irəlidəki yaşlardakı insanlar üçün də sahib olduqları məlumatların yitirilmeden necə minimalizm şəkildə olması lazım olduğu kimi davranabilmesini araşdırma mövzusu olaraq ələ almaqdadır.
Eksperimental psixologiya: Canlıların davranış formalarında təməl davranış olaraq ələ alınan davranışlarda meydana gələn dəyişmələrin qaynağını araşdırmaqdadır. Təcrübi psixologiyada yalnız insan davranışları deyil, heyvan davranışları da araşdırılaraq bu iki ayrı canlının davranış formalarındakı bənzərliklər bir-birləriylə ilişkilendirilmeye çalışılar. Duyğu, öyrənmə, qəbul, motivasiya, düşünmə, yaddaş, problem həll etmə, ünsiyyət qurma və s. vəziyyətlərin üzərində dayanaraq bunların davranış olaraq necə təsir yarada üzərində durulur.
Klinik psixologiya: Klinik hadisə deyiləcək ölçüdə romantik pozuqluq problemi yaşayan ya da anormal zehni və davranış pozuqluqlar göstərən insanlarla maraqlanan elm sahəsidir. Klinik psixologiyada ən çox rast gəlinən hallar; inkişaf çağındayken yetkinlik dövrünü psixoloji çətinliklərlə keçirmək, irəliləyən yaşlarda hiss dəyərsizlik psixologiyası, davamlı hiss depressiya duyğuları, fobiyalar və daha ağır vəziyyətdəki şizofrenilerdir. Klinik psixologiyanın ağırlıqla araşdırma mövzusu içərisinə aldığı ruhi xəstəliklər və adamın artıq bütün həyatını təsir davranış problemlərin həlli adına klinikalarda tətbiq psixologiya alt sahəsidir.
Fizioloji psixologiya: İnsan bədəninə aid fizyolojinin, sergilediğimiz davranışlar üzərində nə tip bir təsir yaratdığını öyrənə bilmək adına araşdırma mövzusu edilən psixologiya növüdür. Fizioloji psixologiyada insan bədəninin anatomiyası, maddələr mübadiləsidə olan ifrazat bezləri, sinir sistemi, qəbul sistemi və s. vəziyyətlərin adamın davranışlarına nə cür bir təsir etdiyi araşdırılır. Qadınların və kişilərin ifraz hormonların davranışlara nə şəkildə təsir edə bildiyi kimi çox bilindik mövzularla fizioloji psixologiya sahəsi altında ilgilenilmektedir.
qaynaq http://www.mailce.com/psikolojinin-alt-dallari-nelerdir.html
Yorumlar
Yorum Gönder